Gurasoak, haurrak, izenak, Euskaltzaindia eta legeak
Guraso euskaldunek, izen euskalduna ezarri nahi badiote haurrari, Euskaltzaindiak nahi bezala izango da Hego Euskal Herrian. Espainiako legea betetzen da, eta ez omen dago beste erremediorik. Baina zer gertatzen da gure artean bizi diren guraso afrikarrekin? Edo, zer ustezko desastre gertatuko zen, beste herrialde batzuetan bezala, libreago bagina izenak aukeratzeko?
Gutunak irakurri ditut Berrian, azken aldi honetan, gurasoek haur euskaldunak izendatzeko dituzten zailtasunen inguruan. Batzuek Naia jarri nahi zioten alabari, baina Nahia besterik ez zien onartzen Euskaltzaindiak. Beste batzuek Joar ezarri nahi zioten semeari, eta kasu honetan ere Euskaltzaindiaren ezetza: emakumezkoarentzako izena dela hori.
Euskaltzaindiaren prentsa bulegoaren erantzuna ere irakurri nuen. Normalizazioa, euskara zaintzea, eta legeak dioena betetzea dagokiola esaten du Euskaltzaindiak.
Euskaltzaindiak onartutako izendegia, sarean dago kontsultatzeko moduan. Banan-banan kontsultatu daiteke. Zerrenda osoa lortzeko, baimena eskatu behar zaie. Ezezkoak ere emango dituzte, beharbada, ze eskaera guztiei baiezkoa ematekotan, zergatik ez zerrenda osorik jaisteko moduan ezarri?
Enpin. Legea betetzearena egiten zait deigarria... Akademiak legedian errekonozitutako tokia du, eta bere eginkizunek oinarri legala dute, baina, hala ere, deigarria egiten da Espainiako lege batzuen gaineko botere betearazlea duen instituzioa dela jakitea... Eta, nonbait, jurisdikzio hori euskaldunen gainean aplikatzen dela. Hau ez dut uste beste inork egiten duenik. Ertzaintzak edo beste herri-administrazioek herritar guztiak zaintzen ditu, erdaldun zein euskaldun, baina, badirudi Euskaltzaindiak, izen-aukeraketan, euskaldunen gaineko eskumenak dituela. Edo akaso gaztelaniazko izen baten egokitasunaren gainean erabakitzen du? Eta etorkin afrikarren seme-alaben izenen gainean, nork erabakitzen du?
Suposatzen dut Senegalgo guraso batzuei Euskal Herrian jaiotzen bazaie haurra, Afrikako izen bat jartzeko eskubidea dutela. Kasu horretan, ba ote akademiarekik edo organo bete-arazlerik izen horren egokitasuna zuzentzen dienik? Espero dut ezetz. Espero dut Afrikako izenak, gurasoen ohitura eta gurariak betez ezarriko zaizkiela haurrei. Nola bestela? Eta guraso ez-euskaldunek izen ez-euskaldunak ezartzeko duten askatasun bera nahiko luke batek guraso euskaldunentzat.
Azken batean, Espainiako legeen pitokeriak daude hemen tartean: pertsona-izenak ere arautu beharra! Hemen, adin nagusiko bati izena aldatzeko ere sekulako trabak ezartzen zaizkio. Maria Jesus batek ezin du Marije ezarri bere identitaterako, nahiz eta denek hala esaten diote, eta bai ordea, adibidez, Agurtzane (!). Zergatik ez gara libre honetarako? Estatu Batuetan, izenak aukeratzen dira batek nahi duen bezala. Eta Chris izeneko gizonezkoak eta emakumezkoak aurkituko dituzu. Eta ortografietan Katie, Cathy, Cathie eta nahi beste. Eredu batzuetarako, ez dira txarrak amerikarrak.
Erantzunak
Guk ere arazo bera dugu, haurdun nago eta haurrari Suhar edo Suar jarri nahi diogu, mutila ala neska izan. Bi aldiz egokitu zait kalean neska txiki bati Su(h)ar deitzen entzutea, baina Euskaltzaindiaren izendegian Sugar bakarrik agertzen da, eta mutilentzat bakarrik. Zer egingo dugu? Beste izen bat jarri beharko diogu, gogoz kontra? Nik ez diot Sugar jarri nahi...
Nire koinatak Iurdan jarri nahi izan dio semeari, eta zeharo amorratuta ibili da Jurdan gisa erregistratzera behartu nahi zutelako. Azkenean, Interneten Iurdan Iurdanov izeneko arkitekto bulgariar bat topatu genuen, eta horri esker jarri ahal izan dio Iurdan, baina ez izen euskaldun gisa, izen bulgariar gisa baizik... izorrai!
Oso nahastuta ikusten haut Gari. Herritarra naizen aldetik, semeari izena jartzera administraziora joaten naizenean, Euskaltzaindiaren aginduz ez zidatek semeari Joar izena jartzen uzten. Euskaltzaindiari administrazioak eman ziok euskal onomastikaren jagole lana. Euskaltzaindiak bere lana gaizki betetzen badik, errua ez duk administrazioarena, Euskaltzaindiarena baizik.
Hik aipatu duk: "Nire ustez ez du batere kulparik". Ba, badik, euskararen azterketa bere lana baita eta ni ez nauk sartuko ortografiari dagokionean edota euskal soinuek izan behar duten grafiari dagokionean, hau guztia, jakina Euskaltzaindiari baitzegokiok erabakitzea. Hala ere, euskarak badizkik berezkoak diren zenbait ezaugarri ez Euskaltzaindiak eta ez inongo parlamentuk aldatzeko eskubidea dutenak.Ni ez negok ez tradizioak esaten duenaren aurka, ezta ere Euskaltzaindiak onomastikaren arautze lanetan hobetsitako irizpideen aurka, baina zeintzuk dira euskaltzain ahalguztidunak Eder, Joar, Sugar, Iraitz, Oier, Oihan, Nahia eta beste milaka euskal hitz gizonezko edo emakumezko direna erabakitzeko. Eta zergatik ezin ditek izan bi sexuetako edozeinentzat erabilgarri?
Euskarari lege arrotzaren aurrean traizio egiten ari dituk, eta honetan bai administrazioak badik bere errua. Jakina, egunen batean ordainduko ditek beren koldarkeria.
Eta nork eman dio Euskaltzaindiari gure seme-alaben izenak nolakoak izango diren erabakitzeko eskumena, administrazioak ez bada?
Ni ez naiz euskaran aditua, norbaitek jakitekotan haiek jakingo dute gauzak nola esaten eta idazten diren zuzen. Ondo dago euskarazko hitz zuzena "leihoa" hitza dela haiek esatea, eta onartzen diet, baina gure etxean "bentana" esateko ohitura dugu. Nor da Euskaltzaindia nire etxera zuzentzera etortzeko?
Printzesa batek Letizia izena izan nahi badu, nor da RAE ezetza esateko? jar dezala nahi duen moduan. Marokiar etorkinen semeei ere zuzentzen al dizkiete hatxeak?
Euskaltzaindiak arintasuna ez du bertute, hori jakina da. Onomastika-erabakiak (ni bai zintzoa, gidoi eta guzti idazten!) etorri, etorri dira, baina lehenago milak eta milaka ume jaio dira euskal Herrian, guraso euskaldunenak ere bai. Hartara, Euskaltzaindia beste eginkizun batzuetan zebilela umeak erroldan baimena eskatu barik inskribatzen zituzten gurasoek. Duela hemezortzi urte 'Heren' izena aukeratu zuten aita-ama euskaldun praktikante bik, izan berri zuten alaba izendatzeko. Euskaltzaindiaren esanetan, semeentzat baino ez zezaketen aukeratu izen hori. Neskatoa, berriz, halaxe deitzen da egun ere. Zer egin? Sexua aldatzera behartu? Izen batzuk neska nahiz mutilentzat balio dutela aitortu? Euskaltzaindia infaliblea ez dela (baxu-baxu) iradoki? Umerik ekarri ez?
Agur t´erdi:
Iritzi/salaketa lerro hauek Joxemari Urrestaratzu Aramendiak BERRIAn bere idatzia -ezin ederragoa- argitaratu ostean idatzi nituen.BERRIAk ez du argitaratu eztabaida plazaratutzat jo batzuen. Orain zurea irakurrita, nirea gehitzea erabaki dut.
Inkisizioa, beti inkisizioa.
Orain dela berrogeita zortzi urte gurasoek niri ezin izan zidaten euren gogoko izena jarri, orduan ez zegoen ezer argudiatzerik. Orain dela hamazortzi urte alabari Amaiur izena jarri genion, ez umilaziorik gabe. Joan zen urtean gure ezagun batzuek ezin izan zioten euren alabari Amaiur izena jarri. Arrazoia: Amaiur, gaur egun, arra da.
Joxemari Urrestaratzu Aramendik (Berria, 06.1.28) arrazoiak eskatzen zizkion gure Errege Akademiari. Nik ez diot horrelakorik eskatuko, nik salatu egiten dut erakunde horren lakaiokeria, nagusikeria, narraskeria, saldukeria ... Jakintasun goreneko andra-gizon txit argiak dira. Horiek bai, horiek esan dezakete: Itziar, emea; Xabier, arra; Joar, emea; Ituren, arra; Aloña, emea; Ekaitz, arra ... Gainera, bedeinkatu/bataiatu egiten dute eurek esandakoa: goi argitasun kosmikoa izanen da, zerutiarra, emeritua.
Joxemari, horiek badakite, guk baino hobeki, asmakerian ari direna: barra-barra. Baina ordena onaren jagoleak dira, begirale aukeratuak. Ez dago horiek zurituko ez duten ezer; hori bai, ondo lurrinduta, ondo loratuta: bermearekin. Euskal Izendegia paratu dute, eta kito!
Joxemari, ez zara zu bakarrik, ehunka gara. Kontuz zalantzan jartzen horien ezer. Isilarazi, makurrarazi egiten gaituzte erarik lotsagarrienean. Inkisidoreak, inkisidoreak.
Eta galdera: zer egin? Matxinatu, salatu, eta irudimena batez ere. Euskarak, zoriz, artu/emetu gabeko milaka hitz/hots eder ditu. Irudimena, irudimena... Joar lehentxoago edo geroxeago Joar izanen da. Ni ere gaur egun ez naiz Luis Mª, Koldo baizik.
Horiek lotsa apurrik balute, denek dimisioa aurkeztu beharko lukete.
Guraso gazteok: eutsi askatasunari, eutsi duintasunari!
Urkiri nauzue, ....izena bai!.
(Ia hogeitamaika urte errepikatzen gauza bera).
Bataiatu nindutenean Mª Urquiri izan zen,( egia esanda Cadizen jaio nintzen eta ez dakit nire gurasoek nola lortu zuten ) Baina gaur egun Urkiri jartzeko aukera izan dut.
Orain, 18 urte betetzen dituzunean izena aldatzeko eskubidea duzu eta "melokotona" izena aukeratzen baduzu, bi lekuko eta eskutitz edo postal batzuk eramanda tramiteak hasteko aukera duzu.
Duela gutxi Euskaltzaindiari idatzi nion nere izena "legala" zela esanez.
Erantzuna: Eskerrik asko zure informaziorengatik. Nahi baduzu 3 truke agiriren bat egiten dizugu.
JAJAJAJAJAJA! zertarako nahi det orain Euskaltzaindiaren agiria???.
Neskato bat daukat eta mutikoa bidean, ez naiz ni Euskaltzaindiaren "araudia" jarraitzen duen horietako bat izango. Azken finean, zeintzuk dira beraiek?, Aketz edo Zigor izenak jaioberri bati jartzeko onartzen dituztenak ez dute indar morala gurasoei aukeratutako izenari ezetz esateko .
GOMENDIOA: Bilatu pertsona sensible eta normala juzgadoan erregistro egiteko orduan eta erremin asko aurreztuko ditugu.
/cache/Udako-Ola-2024_1_small_content.jpeg)
Euskaltzaindia ateratzen da sarritan gai honekin lotuta eta prentsako eskutitz horietakoren batean kontuak eskatzen zitzaizkion. Nire ustez ez du batere kulparik kasu honetan.
Euskaltzaindiak euskaraz zuzena zer den esan beharko luke, eta horixe egiten du.
Arazoa administrazioan dago.
Baina hori euskararen gaizki ulertutako ofizialtasunarekin lotutako arazoa da. Euskaldunok EGA pasatu behar dugu euskaraz dakigula frogatzeko. Gaztelaniaz dakigula frogatzeko ez da GGA-rik eskatzen.
Luistxoren afrikarren lerroan ideia bat: zer gertatuko litzateke afrikar jatorriko batek bere alabari Naia jarri nahi balio? Bere jatorrian izen arrunta dela deklaratuko balu?
Ni bereziki kabreatzen nau gai honek, 15 urtetan ofizialki "Miguel de Garicoits" izan bait naiz, gero trantsizio fase batean "Mikel Garikoitz" eta azkenik lortu dut "Garikoitz" izena. Garai hartan alferrik izan ziren Euskaltzaindiaren zertifikatu edo Txileko bataio aktak. Orain berdin ari garela iruditzen zait.